Şiir nedir, şiir nasıl yazılır nasıl okunur? Bu yazımızda şiiri açıklayarak kısaca şiir nedir ile başlayıp şiirin özelliklerine değinip çağları aşan bu esrarengiz gücün ardına düşeceğiz. Konularına göre şiirlerden azıcık bahsedip dünyaca ünlü en çok bilinen 1. şiiri ve yazarını hatta şiirinin türünü belirteceğiz. Şiir nedir diyerek Büyülü dünyayı anlamaya ve anlatmaya çalışacağız. ‘Şiir nedir?’ Zihinde canlanan ilk şey aşk mı? Ayrılık mı? Kafiyeli sözlerden örülü duygu güzelliği mi? Cevaplarınız bunların dışındaysa bile çok güzel. En azından şiir kavramıyla alakalı bir şeyler var hafızanızda.
Şiir’in anlamı ne olduğu nasıl yazıldığı ile alakalı olarak binlerce yıldır binlerce şair ve düşünür tarafından yüzlerce fikir ortaya atılmıştır. Öyle özgür bir ortam ki herkesin söylediği doğru hiç biri tam değil. Şimdi Yavaş yavaş şiir nedir özellikleri nelerdir bizim şiir algımızı oluşturan ana nitelik nedir? Bunları anlamaya çalışalım.
Dünya literatüründe bilinen en eski sanatların ayrımı ile ilgili detaylı yazı Aristoteles’e aittir. Bu gün kullandığımız edebi tür ayrımları sanatsal ve öğretici metin farklarını belirtmiş. Detaylı şekilde açıklamış. Aralarındaki farkı ortaya koymuştur. Güzel sanatların türü olan tiyatro; ses ve bedensel, resim;şekilsel, şiir ise sözsel taklit ile var olduğunu söyler. Hocası Platon’a göz kırpar ve edebi kuramların bilinen ilk metnini oluşturur.
Bilinen aktarılan edebi kültürün sistemli incelemesi yapılır. Hani şu yazılmayan toplumsal ahlak kuralları gibidir. O geçmişi bilinmeyen fakat Homeros gibi binlerce şair ve yazarın sır gibi işledikleri sözcüklerin anlatım niteliğini ve niceliğini ortaya koyar. Bunu da sanatsal metinlerin ve öğretici metinlerin dil, üslup ve içerik yönlerini karşılaştırarak yapar.
Eski yunan filozoflarından Platon’a göre şiir nedir? Sizce dünyanın en bilinen tanınan şairi şiiri nasıl yorumlamıştır? İslam dini ve kaynakları şiire nasıl bakmaktadır.Şimdi eski çağlardan günümüze şiirin serüvenine bakacağız. Platona göre şiir; bir kandırmacadır. İnsanları gerçeklerden uzaklaştıran hayal aleminde dolaştıran yalanların kurmaca -düzmece şeklidir. Doğruları söylemediği ve anlatmadığı için sorunlar yumağıdır. ideal devlette yasaklanmalıdır. Sadece amaca hizmet eden reel konuları işlemelidir.
Homeros’a göre şiir nedir? Eski destanlardan olan İlyada ve Odessia da bu konu hakkında düşüncelerini şöyle ifade eder: Tanrıların tanrılarla konuşması ve tanrıların gücünün ifadesidir. Gücünün etkisini sözlerle anlatır. Ruhunun ifade biçimidir. Nasıl şiir yazılır? Şiiri üreten nedir?
Peki Kuran’a göre şiir nedir? Nasıl yazılır, ne anlatır? İslam dininin kurucusu Hz. Muhammed’e göre ise şiir nedir sorusu ayet ile ifade bulur. Yasin Suresi’de “Biz ona şiir öğretmedik” şeklinde geçer. Çünkü İslam peygamberine çevresindeki insanların suçlamaları şu şekildedir: Böyle güzel sözleri ancak şairler söyleyebilir. Onun söylediği şey şiirdir. Bunun üzerine bu ayetin indiği söylenir. Böyle bir düşüncenin peygambere itham edilmesi de o dönemde her yıl şiir yarışması düzenlenmesidir. Birinci olan şiirin kaba duvarına asılması ve bir yıl orada kalması sağlanıyormuş. Şiirin edebi dilin kıymeti…
Osmanlı döneminin en büyük şairlerinden olan Şey Galip’e göre ise şiir nedir sorusunun cevabı şöyledir : Sözlerin özüdür. Üstün yetenek ve güç gerektirir. Tanrı buyruğunun yeryüzündeki usta kelime sanatçılarının sözleridir.
Aklımıza ilk gelen eğer bir şiir çok okunmuş ise mutlaka çok eskidir. Mutlaka Avrupai bir şiirdir. Maalesef yanıldınız. Medeniyet ve gelenek olarak Batı etkisi olsa da edebiyatımızın en Garip eserlerini veren ( O dönem için) şairdir. Şimdi asıl konumuz olan dönemden çağımıza bakacağız.
Altınçağ filozoflarından günümüz ahenkli söze-şiire bakışı ve şair anlayışına yolculuk edeceğiz. Bu yolculukta ana ayna tutarken edindiğimiz duygu dünyasını alıntılamalar ile paylaşacağız.
Şiir Nedir Özellikleri Nelerdir?
Şiir nedir? Şiirin Özellikleri nelerdir? Bu soruların cevabı müfredatta da yer alır.
Eğitim -öğretim sürecinin en önemli ünite başlıklarındandır. Şimdi klasik şiir nedir özellikleri nelerdirden ziyade kendi dünyamızdan size şiiri aktarmaya çalışacağız. Bütün öğretim kademlerinde şiir başlığı bulunur. Şiire dokunmamış hiç bir öğrenci yoktur. İlgi olanlar az çok bir kaç söz ezberlemiştir. Şiir nedir özelikleri nelerdir en detaylı olarak 9. Sınıf derslerinde görülüyor. Detaylarıyla anlamsal ve şekilsel özellikleriyle kavranması irdelenmesi zorlaşıyor.
Konularına göre şiir türleri: Epik şiir, pastoral şiir, satirik şiir, lirik şiir, didaktik şiir, dramatik şiir olmak üzere altı başlık olarak incelenebilir. Bizim bu yazıdaki temel sorumuz şiir nedir? Şiirin genel özellikleri nelerdir? Gibi sorularını cevaplamaktır. Konularına göre şiire ise başka bir yazımızda değineceğiz. birer cümleyle konularına-türlerine göre şiirleri şöyle açıklayalım.
Şiir Konularına Göre Şiir Türleri
Epik Şiir: Destansı şiirde denir. Kahraman merkezlidir. Yüceltme övme şiire hakimdir. Konusunu daha çok destan döneminde alır. Epik şiir güncel destansı ögeleri de işleyebilir.
Lirik Şiir: Duygusal şiirdir. Aşk, ayrılık, gurbet, hasret, sevgiliden yakınma,hissi durumları aktaran şiirdir. şiir denince en bilinen türdür diyebiliriz. İnsanın hissettiklerini anlatan şiirlerdir. Dünyanın en çok bilinen birinci şiiri de lirik şiirdir. Orhan Veli Kanık’a ait “Anlatamıyorum” şiirdir. Dadaist-Nihilist tarzıyla Türk şiirinde çığır açan Kanık dünyanın 1. şiirini de yazmıştır. Her yıl yapılan anketlerde de birinci olmaya devam etmektedir.
Pastoral Şiir: Doğa-tablo şiirdir. Daha çok insan dışındaki tabiat işleri ilgili şiirlerdir. Arı, çiçek, böcek inek gibi canlılar ile dağ,deniz, göl gibi doğayı da işleyebilir. Fırtına, kar, rüzgar yağmur gibi tabiat olayları gibi güneş çoban hayatın da işleyebilir. Şiir türleri içinde en çok işlenen şiirdir.
Satirik Şiir: Eleştiri içeren şiirlerdir. Toplumun bireyin aksak, iğreti, gülünç yönlerini işleyen şiirlerdir. Divan şiirimizde hiciv halk şiirimizde taşlama adını alır. Güçlü eleştiri içerir.
Didaktik Şiir: Öğretici-eğitici şiirdir. Tekkelerde adap eğitiminde, çocuk şarkılarında ve ilahilerde sıkça kullanılır. Öğüt verme doğruyu gösterme yol-yöntem belirtme vardır. Temeli doğuyu göstermedir. Yanlış ve kötüden uzaklaştırmadır.
Dramatik Şiir: Tiyatrolarda kullanılan coşkun-duygusal şiirlerdir. Özellikle Trajedi ve Komedi yer alan uzun ve anlamlı tiratlardır. Amaç izleyicide duygu değişimi, düşünce değişimi yaratmak ve etkilemektir.
Konularına göre şiirleri azıcık da olsa anlatmaya çalıştık. Şiir türleri de denmektedir. Konularına göre şiirler bu şekildedir. merak ettiğiniz bir şey olursa yorum kısmına yazabilirsiniz. Şiir türleri olarak anlamaya çalıştık.
Milli eğitim müfredatında şiir ünitesi ilkokuldan üniversiteye kadar temel olarak verilir. Kafiye, redif, ölçü, tür, edebi sanat gibi bir çok başlıkta şiir nedir konusunun detayları verilir. Bu nedenle şiirle alakalı detay konuları başka bir yazımızda irdeleyeceğiz.
Sizi yine eski zaman filozoflarının düşünceleri üzerinden anlatalım. Şiir nedir ve şiirin özellikleri nedir? Şiir nasıl olmalıdır? Sanat anlamında ilk sınıflandırmaları yapan Aristo’dur. Aristoteles; “sanatsal faaliyetler insanların merak duygusundan doğan arayıştır. Ve odaklanılan varlığa ilgiyi artırdığı gibi taklit ile doğumu başlayan insani benzerliğimize ışık tutar. İnsan ilk öğrenimleri taklit iledir, davranış, ses gibi.
Bu sanatlar bir ölüyü görmeye korkan biri için güzel bir izlenim aracıdır. Zira her gün herkes ölüye bakamaz. Ama ölüyü ölümü anlatan bir söz yığınını okuyabilir yahut resmi inceleyebilir. İşte taklit bu yönleriyle kullandığı araçların kalitesi ve işçiliğiyle değerlidir.”
Şiir Nedir? Dünyanın En Güzel Şiiri Hangisidir?
Dünyanın en güzel şiiri üzerine araştırma siteleri bile mevcut. Şiir nedir nasıl olmalıdır ya da şiirin özellikleri nedir gibi genel tanımlamalardan sonra okunan bilinen şiir hakkında değerlendirme yapacağız. Her yıl şiir üzerine araştırma yayımlanıyor. Uluslar arası bu ankete göre dünyanın en güzel şiiri “Anlatamıyorum” Orhan Veli Kanık’a ait. En sevilen şiir en çok okunan en çok bilinen şiir. “Bir yer var biliyorum /Her şeyi söylemek mümkün/ Epeyce yaklaşmışım duyuyorum/ Anlatamıyorum…
Şiir bir doğa taklitçisidir. şairin ağzından dış dünyasında hissettiği anladığı algıladığı şeyleri bizlere aktarır. Anlatır. Zihnimizin bir tür anlamsal uzamsal oyunudur. Sanat değeri taşıması bu noktada önem kazanmaktadır. Özgün bireyseden toplumsala olmasıdır. İçsel dünyanın dışa açılan penceresidir. Sanatlar ve insanlar taklit ettikleri eseri hem değerli kılarlar. Hem de kendi eserlerinde özgünlük yakaladılarsa üstün nitelikli meyve vermiş olurlar.
Şiiri güzel kılan anlatma şeklidir. Peki kaliteli şiir nasıl yazılır? Bir şair şiiri hangi özelliklerle besler.
İnsanlık varoluş felsefesi gibidir taklit. İyi bir şairi, iyi bir at biniciyi, iyi bir oyuncuyu, iyi bir anneyi herkes taklit etmek ister. Çünkü o hem örnek hem iyi yönleriyle ön plana çıkarılan övülendir. Kötü işleri yapanların dışlanması ise beynimizde edindiği olumsuz kötülük algısıyla alakalıdır. Toplumun reddettiği olumsuz taklit türleri aslında düşüncenin eyleme dönüşmesini de törpülemeye çalışır. Yani kötülük düşüncede var olduğunda baskılanıyor fakat eyleme döküldüğünde kötülüğe dönüşüp taklit edilme yönü artıyor ve lanetleniyor.
‘Önce söz vardı’ insanlık tarihinin bilinen en eski insan yapımı yahut Tanrı gönderimi bütün metinler üstün bir dil ile oluşturulmuştur. İlk sözü Tanrı söyledi sonra o sözden binlerce söz türedi. Sözler sözleri doğurdu. Çoğaldı buluttan düşen sağanaklar olup damıtıldı dimağlara. Sonra birileri çıktı onları dizeye çevirdi…
Ahenkli ritmik olan sözlerin akılda kalma gücü fazladır. Şarkılar da aynı ritim ve kafiye ile o yüzden oluşturulur. Eski çağlardan günümüze söz ve anlatım gelişse de geçmişin mantığı günümüz ile aynıdır. İnsan beyni ahenkli-ritmik kolay ve anlaşılır sonu uyumlu sözleri daha kolay tutar aklında ya da ezberler. İşte bu yüzden söylenecek sözler güçlü dille belli kalıplar ile anlatılmıştır. Şiirin özellikleri nelerdir?
Şiirin Daha iyi idrak için şöyle diyelim. ‘ Uzun ince bir yoldayım/Gidiyorum gündüz gece.. Şimdi bu satırları yazınca aklınıza devamı geldi. Fakat bu tür sözcükleri birer düz cümleye çevirsek aklınızda kalır mıydı? Bu ritmi yakalayan cümleler kadar kalıcı olur muydu? ‘Uzun ince bir yoldayım gündüz gece gidiyorum ‘ Şiirselliğin sırrı burada meydana çıkıyor. Şimdi ahenkli dizelerden başka yolculuğa çıkacağız… Güzel şiir nedir?
Varlık eğer ilk var olanın biricik kendisi değilse onun farklı yönlerden türevi ise taklittir. Platon şöyle anlatır. İlk masa bilgisi ve masa Tanrının elindeki ve bilgisinde olandır. İkincisi ise masa ustası tarafından üretilen olmasıdır. Şair ise üçüncü taklitçisidir, sözcüklerle beyinde masa çizer. Bu işi hiç bir teknik ve tecrübeye dayandırmadan benzetme sanatıyla, aslından uzak bir varlığa dönüştürürler. Coşkun olsalar da değersizdir, insana haz ve acıdan başka bir kattığı yoktur. Doğruluktan uzaktır. Eğriliğin yansıması gibidir… Şiir de doğru olanı göstermeli, anlatmalı ve aktarmalıdır.
Söz eğer en iyi şekilde taklit edilmiş ve anlamlı öz olmuş ise sanattır. Bütün benliği ile benzetmeleri güçlü şekilde kullanırken bütünlüğü ve satır yapısını da korumalıdır. Öyle güçlü olmalı ki cümleler ve sözcükler arasındaki bağ biri çıkarılınca ortada kalmalı diğer kalanlar bozulmalı. İşte söz her parçasıyla anlam yoğunluğu olduğu gibi bütün olarak da zincir gibidir. Ve biri koparsa bütünlüğü ve işlevi kaybolur. Anlamsız bir şekle dönüşür.
Şeyh Galip’e göre şiir nedir? Şiir nasıl yazılır? Şeyh Galip ki divan edebiyatının zirve sanatçılarındandır. Sözlerini bir çok yerde sanat değerini yeteneğini anlatma becerisini över. Kendini övgü sözcükleri dahi kolay gibi görünen ama zor sözcüklerdir.
‘Zannetme ki şöyle böyle bir söz
Gel sen dahi söyle böyle bir söz’
İşte sözleri örerken- sanat yaparken kendini de yüceltir. Gücünün ve kalitelisine üstün ispattır. Doğuştan gelen gücün ilim ve tecrübe ile birleşmesi ile en iyi eserler meydana çıkar. Büyük şairler önce kendinden önceki şairleri okur yeteneği ile birleştirir ve kendi kimliğini ortaya koyar. Şairlik sözcükleri ipe dizme sanatıdır. Bu ip öyle ince, öyle hassas, öyle naiftir ki bir gram ağırlığı, bir atom fazlayı, bir düşünce gereksizi taşıyamaz. Paramparça başka bir şeye dönüşür. Güzel söz olmaktan çıkar.
Şair dizdiği sözlerin gücüyle adını var eden insandır. O sözleriyle ölümsüzlük suyunu içmiş olur. Kendisinden sonra şiirlerinin ne kadar yaşayacağını eminim hiç kimse bilemez. Şair sözcüklerle oyun oynayan onlara yeni anlamlar yüklerken de bizim sınırlarımızı zorlayan insandır.
Bir şiir de benzetme ve türevi sanatlar bolca yer bulur. Sade bile görünse onu okunur ve keyifli kılan haz uyandıran dizili sözcüklerin zihindeki çağrışımlarıdır. Şair bunu öyle bir ustalıkla yapar ki benzetme edatı olmadan da nesneleri birbirinin yerine yahut gölgesiyle söyler. Mesela kılıç ⚔️desem aklınızda beliren şekildeki gibidir. ‘ sudan kılıçlar çarptı yüzüme’ derken kılıç görünen bilinen bir varlık fakat anlamı varlığından çok uzak. İşlevi de, kesme eylemi değildir.
İyi şiir nasıl olur? İşte şair şiirinde kılıç kelimesine yeni anlamlar derinlikler yükler. Onun sözleri yeni çağrışımlara kapı aralar. Zihnin sınırlarını zorlar. İşte bu şairlik yeteneğinin kanıtıdır. Dünyanın en güzel şiiri ve dünyanın en çok okunan şiirinin özelliklerinden bahsettik. Anlamaya anlatımıyla “Şiir nedir”, Şiir nedir, şiirin özellikleri nelerdir” ve ” Dünyanın en en çok bilinen şiiri ” ile anlatmaya çalıştık . Dünyanın en güzel şiirinin bu topraklardan doğması tesadüf değildir.
Birikim geçmiş ile birleşip özgün olmak, ruh olmuştur… Şairimizin nitelikli örneklerini okuyabilirsiniz. Şiir nasıl yazılır ünlü şairler yazarak göstermiştir. Dünyanın en güzel şiiri ya da dünyanın en çok okunan şiiri olsun. Hepsi şiirdir. Aslında Hepsi bize “şiir nasıl yazılır?” öğretir. Bize kalan ise onları dinlemektir. Okuyuşunu beğendiğim bir yorumcu burada.
