1. Anasayfa
  2. Eğitim

Sıfat Fiil Ekleri Nelerdir? 7 Sıfat Fiil Eki İle Kalıcı Kodlama


0

Sıfat fiil ekleri fiilimsi ekleri içinde yer alan bir başlıktır. Fiilimsiler; isim-fiiller, sıfat fiiller(ortaçlar),zarf fiiller(ulaçlar) olmak üzere üç başlığa ayrılır. Bu yazımızın konusu sıfat fiil ekleri nelerdir? Fiilimsi içerisinde sıfat fiil nasıl oluşur? Bunları detaylı bir şekilde örneklerle işleyeceğiz. Bunları anlatırken tabi ki temel kavram olan “sıfat nedir” sorusuna da cevap vereceğiz. Bir fiilimsi ekleri çeşidi olan sıfat fiil, sözcüklerin önemli nitelik özelliğidir. Fiilimsi nedir? Fiilimsi ne demektir? Fiilimsi nasıl oluşur? Fiilimsi örnekleri ile anlatmaya devam edelim.

Bu konulara bakmadan önce sıfat nedir? Sıfat nasıl oluşur? Nasıl olur? Bu kavramları birer cümle ile anlatmaya çalışalım.

Öncelikle fiilimsi ekleri sözcüğün kökünden de anlaşılacağı gibi fiil+isim birleşiminden oluşur. Fiilimsi örnekleri ile sıfat fiil ekleri üzerine inceleme yapacağız.

Sıfat (önad): Sözcüklerin önüne gelerek onları niteleyen ve belirten sözcüklerdir. Bu tür sözcüklere sıfat denir. Yap olarak ve anlam olarak “sıfat nedir” sözcüklerin önünde yer alıp onların özelliğini veren bildiren sözcüklerdir. Sıfat yani önad sözcük türleri içerisinde yer alır. Niteleme sıfatı ve belirtme sıfatı olarak iki ayrı başlıkta incelenir.

örnek1: beyaz araba= beyaz sözcüğü burada araba sözcüğünün önüne gelerek onu nitelemiştir. Sıfat olarak özelliğini belirtmiştir. Tür olarak da niteleme sıfatıdır.

örnek2: iki araba: iki sözcüğü araba sözcüğünün önüne gelerek onun sayısını belirtmiştir. Sıfat (önad) sözcüğü olan iki kelimesidir. Tür belirtme sıfatı detay olarak sayı sıfatıdır.

Sıfat yapısı özelliği türleri ve niteliği ile sıfat fiilleri anlamak için önceden bilinmesi gerekir. Sıfat detayları ile başka bir yazının konusu olacaktır. Sıfat nedir, sıfat nasıl olur, sıfat nasıl yapılır? Gibi genel kavramaları öğrendikten sonra şimdi sıfat filleri anlamak için diğer kavramlara bakmaya devam edelim. Aşağıda ekler ile beraber sıfat fiil örnekleri vererek fiilimsi ekleri ile de bilgi verelim.

Sifat fiil ekleri

Sıfat fiil eklerine geçmeden önce fiil nedir? Fiilimsi ne demektir, fiilimsi nedir? Bu konulara bakalım.

Fiil: İş, oluş, durum ve hareket bildiren ve sözcüklerin eylemsiliğini tamamlayan sözcüklerdir. Bir sözcüğün fiil olabilmesi için kök ya da gövde halinde iken –mek/-mak mastar ekini almak zorundadır. Bu ekleri alan sözcükler fiil olarak kabul edilirler.

Şimdi örneklerle daha net şekilde anlatalım.

Masa/-mak eki almıyor o zaman isimdir.

Sev/-mek eki alıyor o zaman fiildir.

En kolay ayrım şekli böyledir.

Not1: Sözcüklere gelen yapım ekleriyle sözcükler isim iken fiil olabilir ve fiilimsi ekleri alabilirler.

Örnek: masa-laş-/-mak  gördüğümüz gibi -mak ekini alabiliyor. Çünkü gövde halinde bulunan masalaş- mastar ekini rahat şekilde alabilir ve fiilimsi eklerini de alabilir.

Buraya Kadar konuyu kavradık. Fiil nasıl olur, fiili isimden ayıran yöntem nedir? Şimdi ise sıfat fiil ekleri özelliğine geçelim.

Sıfat -Fiil Ekleri(Ortaçlar): Sıfat fiil eklerini anlatmadan önce sıfat nedir? Sıfat nasıl olur buna bakalım. Fiilimsi ekleri içinde önemli bir türdür. Şimdi sıfat fillere örnek verirken de fiilimsi örnekleri vermiş olalım. Fiilimsi ekleri üzerine de detaylara değinelim.

Sıfat nedir?: İsim olan sözcüklerin önüne gelerek onları niteleyen ve belirten sözcüklere sıfat denir. Bir sözcük sıfat özelliği gösterebilmesi için Öncelikle niteleyen ya da belirten bir özellikte olmalıdır.

Örnek: Bir adam… Bu örnekte adam sözcüğünü belirten -bir- sözcüğü sıfattır.

Örnek: Güzel yol… Bu örnekte yol sözcüğünü niteleyen  – güzel- sözcüğü sıfattır.

Şöyle de söyleyebiliriz. Sıfat sözcüğün özelliğini verir. Rengi, uzunluğu kısalığı, niteliği ve niceliğini belirten sözcüklerdir.

Buraya kadar fiil nedir sıfat nedir nasıl oluşur gibi başlıklarla konumuzu kavramaya çalıştık şimdi asıl başlığımıza gelelim. Sıfat-fiil nedir? Sıfat-fiil nasıl oluşur? Sıfat-fiil ekleri Nelerdir? Şimdi gelin bunlara bakalım.

Sıfat-Fiil Ekleri Oluşumu ve Özellikleri:

Sıfat fiil ekleri nasıl bulunur? Sıfat fiil nedir? Sıfat fiil ekleri nelerdir? Sıfat fiil eki: Fiil olan sözcüğe eklenerek onların yapısını değiştirir. Onları isme (ad) dönüştürür. Sıfat özelliği kazanan fiil soylu sözcük artık hem bir isimdir. Hem de isim olan başka bir sözcüğün önüne gelerek sıfat görevinde kullanılacaktır. Fiil olan sözcüklere gelerek onları yapıca değiştiren ve sıfat görevi üstlendiren eklere sıfat fiil ekleri denir. Fiilimsi ekleri içinde en zoru diyebiliriz. Anlamak için fiilimsi örnekleri ile karşılaştırma yapmanız gerekir.

Görev olarak sıfat ile aynı özelliğe sahiptir. Daha iyi anlamız için sıfat nedir daha detaylı bakınız. Sıfat fiil ekleri 7 ekten oluşur. Birazdan 7 sıfat fiil eki ile kodlama yapacağız.

sıfat fiiller (ortaçlar)

Örnek: ağla-/-mak fiiline sıfat fiil eklerinden bir tanesi olan –an ekini ekleyip ardından da isim olan bir sözcük getirip sıfat fiil yapalım.

Ağlayan adam: Ağla-mak fiili adam sözcüğünü niteleme görevini –an sıfat fii eki ile sağlamıştır. –an sıfat fiil ekini alan ağla- sözcüğü atık isimdir. Ağlayan-mak diyemiyoruz. ( aradaki –y- harfi kaynaştırmadır=ağla-y-an)

Not2: Sıfat fiil alan sözcükler artık türemiş isim olurlar. Kökeni fiil olsa da son halleri sıfat fiil ekleri ile isimdir.

Buraya kadar anladıysa gelelim yeni başlığımıza ve asıl anlatmak istediğimiz konuya: Sıfat fiil ekleri nelerdir?

Sıfat Fiil Ekleri Nelerdir (Ortaçlar)

Sıfat fiil ekleri fiilimsi ekleri içinde, kalıplaşmış bir sözcük şeklinde söylenir. Bu tür 7 ek ile kalıcı kodlama ile de akılda kalıcılığı artmıştır. Sizin için kodlanmış şekliyle verelim. 7 Sıfat fiil eki ile kalıcı kodlama yöntemi (anası mezar dikecekmiş) şeklinde 7 sıfat fiil eki ile kalıcı kodlama yaptık. Bu şekilde hafızada kalıcılığı artar. Rahat hatırlanır ve ezber olarak kodlanabilir. Şimdi bu sıfat fiil ekleri nelerdir örnekler ile anlatalım. Sıfat fiil ekleri nelerdir, sıfat fiil nedir örnekler, sıfat fiil nasıl bulunur? gibi sorulara cevap vermek için detaylara geçelim..

( -an, -ası,-mez,-ar,-dik,-ecek,-miş) ekleri sıfat fiil ekleridir. Bu ekler fiil olan sözcüğe gelerek onları sıfat fiil yaparlar. Bu eklerin ince ve kalın halleri de kullanılır. ( -en,-esi,-maz, -er,-dık, -acak, -mış,-muş,-müş)

Şimdi sırayla u sıfat fiil eklerine örnek verelim. Ek ek inceleyelim. Cümle içerisinde kullanıp anlatalım.

-an,-en sıfat fiil eki:

Örnek1: Seven insan kin gütmez. (Sev-en insan… -en eki sıfat fiil ekidir. Kendisinden sonra gelen insan sözcüğünü nitelemiştir.)

Örnek2: Bu gün işe çalışması umursanmayan biri geldi. (…umursanma-an biri… -an eki sıfat fiildir.)

-ası,-esi sıfat fiil eki:

Örnek1: Onun öpülesi elleri vardır. (öpül-esi eller… -esi eki ortaçtır.)

Örnek2: Bizim acınası yüzümüze baktı. (acın-ası yüz… -ası eki ortaçtır.)

-maz,-mez sıfat fiil eki:

Örnek1: Şu sıralar utanmaz biri oldu. ( utan-maz biri… -maz eki ortaçtır.)

Örnek2: O bize bilinmez yerleri gösterdi. ( bilin-mez yerler… -mez eki ortaçtır.)

Not3:  –mez ,-maz sıfat fiil eki, geniş zaman olumsuzluk eki ile karıştırılmamalıdır.

Örnek: Çıkmaz sokağa giren araba oradan çıkamaz.  ( Bu örnekte; çık-maz sokak kelimesindeki –maz eki sıfat fiildir. Cümlenin sonunda bulunan –maz eki ise zaman anlamı katan geniş zaman olumsuzluk ekidir.) Birincisi hem sıfat fiil eki hem yapım ekidir. İkincisi hem zaman eki hem de çekim ekidir.

-er,-ar sıfat fiil eki:

Örnek1:  Güler yüze hasret kaldı. ( gül-er yüz… er eki ortaçtır. ) Geniş zaman eki –ar eki ile karıştırmamak gerekir. Ayrım noktasını yukarıdaki örnekte anlattık.

Örnek2:

-dık,-dik  sıfat fiil eki:

Örnek1:  Bilindik işlere başladı.  (bilin-dik işler… -dik eki ortaçtır.) Bu ek de görülen geçmiş zaman ekinin birinci çoğul ahali olan; gel-dik, bak-tık, sor-duk şekliyle karıştırmamak gereklidir. Ayrım noktası yine aynıdır. Sıfat niteliği ile sözcüğü niteleyecektir bu ek. Ve mutlaka yapım eki olarak kullanılacak. Zaman eki ise cümleye ancak zaman ve biz anlamı katacaktır. Sıfat fiil ekleri nelerdir örnekler anlatmaya devam edelim.

Örnek2: Sorulmadık soru kalmadı.( sorulma-dık soru… -dık eki ortaçtır.)

-ecek,-acak sıfat fiil eki:

Örnek1:  Sorulacak sorular bulunacaktır. (sorul-acak soru… -acak eki sıfat fiildir.)

Örnek2: Gidilecek yollar vardır. (-gidilecek yol… -ecek eki ortaçtır.)

Not4: Bu örneklerde dikkat çeken bir özellik mevcuttur. Sıfat fiil eki ile gelecek zaman eki olan-ecek,-acak karıştırılmamalıdır. Ayrım noktası ise şudur. Sıfat fiil eki fiile gelerek yapı eki görevi üstlenir ve sözcüğü sıfat yapar. Gelecek zaman eki ise fiile gelerek zaman anlamı katar ve çekim ekidir. O yüzden örnek1’deki sorulacak=kelimesi sıfat fiildir. Bulunacak=sözcüğü ise zaman eki almıştır.

Sıfat fiil ekleri nelerdir, örnekler ile anlamaya çalışalım. Fiilimsi ekleri içinde birden çok şekli bulunan tür sıfat fiildir. Bu yüzden bu fiilimsi örnekleri konuyu anlamanın en kolay yoludur. Zaman ekleri ile karışabilirler.

-miş,-mış sıfat fiil eki:

Örnek1: Bitmemiş zaman yoktur. (bitme-miş zaman… -miş eki ortaçtır.)

Örnek2: Anlaşılmamış iş, gidilmemiş yol, çalınmamış kapı kalmasın. ( -mış iş, -mış yol,-mış kapı ekler ortaçtır.)

Not5: Aynı not4’te olduğu gibi bu örnekte de –mış sıfat fiil eki  zaman eki olan geçmiş zaman ile karıştırılmamalıdır. Ayrım noktası yine aynıdır. Eğer sözcüğe gelerek ona sıfat görevi kazandırıp ve yapım eki oluyorsa sıfat fiil eklerindendir. Ama sözcüğe gelerek ona zaman anlamı katıp çekim eki oluyorsa duyulan geçmiş zaman eki olur. Sıfat fiil nedir? Daha iyi anlamak için notlara ve örneklere iyi bakınız.

adlaşmış sıfat fiil

Adlaşmış Sıfat Fiiller:

Adlaşmış sıfat fiil, sıfat fiil olarak anlamak için önce adlaşmış sıfata bakalım. Adlaşmış sıfat, olan sözcüğe kendisinden sonra gelen sözcüğün yüklenmesidir. Örnek:  Akıllılar buraya geldi. (akıllı-insanlar buraya geldi) İsim olan sözcük sıfat olan sözcük olan akıllı sözcüğüyle birleşti.

Sıfat filler ekleri de adalaşmış sıfat fiiller gibi adlaşmış ortaç olabilirler.

Örnek:

Gidenler gelenleri aratır. ( git-en insanlar gel-en insanları artır.) Aynı adlaşmış sıfatta olduğu gibi sıfat fiil ekleri de adlaşmış sıfat fiil özelliği gösterebilirler.

Sıfat fiiller cümlede; özne, nesne, dolaylı tümleç olabilirler. Ek eylem alarak da yüklem de olabilirler.

Ek eylem alarak yüklem olmuş sıfat fiil eki örneği: O bize akşam gelendir. (Gel-en insandır.) burada –en eki sıfat fiil ekidir. Kendisinden sonra gelen –dir eki ek eylemdir. Bu cümlede adlaşmış sıfat fiil  de vardır.  Sıfat fiil ekleri ek eylem alarak ve adlaşarak yüklem olabilirler. (ek fiil konusuna bakınız.)

Bu yazımızda sıfat nedir? (önad) Nasıl oluşur sıfat nasıl yapılır gibi genel tanımlardan ve sıfat konusunu örneklerle anlattık. Sıfat fiil ekleri nelerdir, sıfat fiil nedir örnekler, sıfat fiil nasıl bulunur? gibi sorulara cevap vermeye çalıştık. Ardından da 7 sıfat fiil eki ile kalıcı kodlama yaptık. Sıfat fiil ekleri için fiil konusuna değindik. Sonra da sıfat-fiil ekleri (ortaçlar) nelerdir?

Fiilimsi ne demektir? Fiilimsi ekleri ve fiilimsi örnekleri ile sıfat fiil ekleri özellikleri ve görevleri üzerinde durduk. Akılda kalması kolay bir yöntemle ortaç eklerini gösterdik. Ortaçlar konusu bitirdik. Notlar ile de zaman ekleriyle  ayrım noktaları üzerinde karıştırılan yerlerden bahsettik. Adlaşmış sıfat fiil ekleri ile de konuyu bitirdik. Kargaşa yaşadığınız anda notlara bakınız. Faydalı olması temennisiyle. Ayrıca alanında çok izlenen tanınmış kişiden konu anlatımı için tıklayınız.

İçeriği Nasıl Buldunuz ?
  • 0
    harika
    Harika
  • 0
    g_zel
    Güzel
  • 0
    fena_de_il
    Fena Değil
  • 0
    berbat
    Berbat

Merhaba! Siz kiymetli Marcatime okurları için daha kaliteli içerikler üretmek adına buraya geldim. 😊 İçeriklerimi okumanız ve yorum yapmanız benim için çok değerli. 😇

Yazarın Profili

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir