Eleştiri Nedir? Eleştiri Çeşitleri ve Özellikleri

Eleştiri nedir? Eleştiri, bir olay nesne ya da durum hakkında olumlu veya olumsuz yorum yapmaktır.

Eleştiri dendiğinde genellikle akla gelen ilk şey olumsuz cümleler ve kelimelerdir. Halbuki pozitif cümleler de birer eleştiridir.

Değirmeni yıkmak yapmaktan kolaydır. Salim Sadri Kudret

Eleştirinin tanımı: Değerlendirme yapılacak bir varlık için olumlu-olumsuz kelimeler ile nitel ve nicel yorum yapmaktır.

Eleştirinin amacı: Ele alınan şey hakkında değerlendirme yapmak ve değerini ortaya çıkarmaktır. Eser ya da kişi hakkında araştıran okuyan bilgi sahibi olmak isteyen için rehber olmaktır.

İyi insanlar kötülerin yaptıklarını düşünmek ile geçirir hayatını.

Salim Sadri Kudret

Bu genel açıklamalara göre Eleştiri nedir? Açıkladık. Şimdi ise kendi yorumunuz ile bu kavrama bakalım.
Dünya zıtlıklar üzerine kuruludur. Her gülün boynunda dikenin olduğu gibi her iyiliğin güzelliğin içinde de kötülük ve çirkinlik mevcuttur.

Bu duruma denge deriz. Fakat her şeyin içinde bulunan iyilik yahut kötülük dışarı yansımasıyla kendini gösterir. Ağır basan onun görünen yönüdür. Mesela bir güreş için dünya şampiyonası olsun birinci olmak için çabalayan yarışmacılar önce kendi kimliği için mücadele ederler.

Eleştirel yönden başarılı olan yani kriterleri geçen kalıcı olur. En iyi olma en zirvede yer alma. İşte zamanla bu kazanma lider olma duygusu bencil istekten öteye gitmeyecektir. Ya da kaliteli artırıp seviye yükseltecektir. Kazanılan bir kişi üzerinden ülkenin zaferi gibidir. Lakin özelde ve öznel de kişilik hırslarını barındırır. Gerçek eleştiri nedir?

Eleştirinin Özellikleri
1.Eleştiri için önemli olan nesnel olmaktır.
2.Ele aldığı eseri ya da konuyu bütün yönleriyle ortaya koymaktır.
3.Eleştiri içeriği ile subjektif değerlendirmeden uzak olmalıdır. Eğer kişisel görüş eleştirel temellere dayanmıyorsa bilimselliğini kaybeder.

4.Öznel eleştiri ise kişisel görüş farklılıkları içerdiği için nesnelliği düşüktür.
5.İyi-kötü güzel-çirkin kaliteli-kalitesiz gibi genel değerlendirmelerden uzak durulur.
6.Eser ya da kişiyle ilgili somut veriler yorumlanır.
7.Eleştiri yapacak kişisinin bilgi ve birikimi olmalıdır.
8.Öğretici özellikle yazılmalı ve açık anlaşılır olmalıdır.
9.Esere kişiye ya da topluma önyargılı yaklaşılmamalıdır.

Eleştiri nedir ve eleştiri çeşitleri nelerdir?: öznel eleştiri ve nesnel eleştiri.

Öznel Eleştiri: Kişisel yorumları içeren bilimsel değeri bulunmayan beğeni ve itme duygusundan öteye gitmeyen olumlu yahut olumsuz görüş bildirmedir.

Nesnel Eleştiri: Bilimsel yöntemler ile ele alınan eser ya da kişiyi tüm teknik detayları ile bireysel ret ve hazlardan uzak olarak teraziye koyup değerlendirmedir. Dünyanın en zor işidir. Çünkü eleştiri eseri yazmaktan ürün ortaya koymaktan daha zordur. Hele nesnel olunca güçlüğü daha da artacaktır.

Eleştiri nedir kısaca belirtirsek; bir şey hakkında değerlendirme yapmaktır.

Eleştiri Nedir? Eleştiri Türleri Nelerdir?

Eleştirel yapı içinde bir eser, eseri yazan eserin sanatsal yönü gibi farklı açılardan olumlu ya da olumsuz değerlendirme yapılabilir.

Esere Yönelik Eleştiri

Eleştirinin türleri içinde en çok kullanılan eleştiri yapma şeklidir. Çünkü muhatap alınacak bir nesnel varlık vardır. Afaki değil değerleme özelliği bulunan nesne hakkında yorum yapılır.

Eserin anlattığı dönem yazarın çağın gerekleri hakkındaki bilimsel tarihi ve sosyal-kültürel yapı göz önünde bulundurulmalıdır.

Kişiye Yönelik Eleştiri

Eleştiri türleri içinde kişisel görüş içeriği en çok olan eleştiri çeşididir. Genel yargılama kelimeleri beğenme-beğenmeme şeklinde kurulur. Tabiki bu durum eleştiri için dezavantaj olarak görülür.

Yazarın yaşam koşulları yaşadığı çağ ve eserin niteliği değerlendirme yapılırken bilinmelidir. Peki bu tür eleştiri nedir?

Okura Yönelik Eleştiri
Teknit yapma işini profesyonel olarak yapan ve okuyucuyu yönlendirmek için yapılan eleştiridir. Eleştirmen eser hakkındaki yorumlarını okuyucuya iletmek için yazar.

Topluma Dönük Eleştiri
Eserlerin içeriklerinde toplumsal sorunlara yönelik olarak yapılan eleştiri türleridir. Toplumsal düzen içerisinde aksayan yönleri ön plana alır. Bireysel ya da kitlesel olarak yanlış yapılan uygulamalar işlenir.

Amaç toplumsal düzeni nesnel olarak ele almak insani ve vicdani olarak incelemektir. Toplumsal düzeni kuran; din, kültür, inanç ve geleneksel yapıların nitelikleri ve sorunlarını ortaya koymaktır.

Eleştiri hayat felsefemiz olmuş. Yapılan üretilen bir şey hakkında olumlu şeylerden çok olumsuz yönde sözcükleri dizeriz. Ama şu şöyle ama bu böyle… Bu durumu yadırgamıyorum.

Olması gerektiği gibi. Lakin bir cacıktan anlamayıp da her şeye burun kıvıran her olaya işe el atanlar yok mu ? Laflarım onlaradır. Bir ürün ortaya çıkarma becerileri yoktur. İşleri hata bulmak sırf laf olsun torba dolsun diye suları bulandırmaktır işleri. Eleştiriyi hakkaniyet ile yazıp reel bir yaklaşım ile gösterseler hataları dizseler, amenna ama yoktur. Elle tutulur bir sözcük bulamazsınız. Eleştiri nedir?

Eleştiri Nedir? ( Tenkit) Ülkemizde Eleştiriye Bakış

Ülkemizin en büyük problemi bence eleştirmen eksiğidir. Sanat alanında bu tür işleri hakkıyla yapan insan sayısı parmak hesabıdır. Halbuki bir memlekette sanatı ve sanatçıyı zirveye taşıyan doğru tespitleri doğru şekilde yapıp övgü ve yergiyi abartmadan sanat değerini ortaya için çabalamak doğru iştir. O zaman zihniyetle beraber fikri olgunluk da gelişir. Bilimsel basamaklar gibi her gelen bir taş koyar.

Sizi eleştirenler sıradan olgularla ve basit yaklaşımlarla hele uzmanlık gerektiren işlerle alakalı bilgi birikimi yok gibidir. Bu konuya güzel bir örnek vererek devam etmek istiyorum. Ustanın yanında pişen ve kendi başına sanat yapmayı uman bir genç ressam üstadına danışır. Artık uçmayı öğrenmiştir ve yeni hareket aleminde kendi mührünü kullanmak istemektedir. Ustası bu genç sanatçıdan hazır olduğunu kanıtlamak için son ve küçük bir şey ister.

Özenerek bir resim yapmalı ve altına bu resimdeki hataları kırmızı renge boyayın diyip en kalabalık sokağa yerleştirmesini ister. Çırak büyük bir hevesle en mükemmel eserini kusursuz şekilde yapar ve yerleştirir. Bir gün sonra eserinde kırmızı boyalardan başka bir şey göremez. Üzülerek ustasının yanına gider ustası da son bir resim daha yapmasını ve altına da bu resimdeki hataları düzeltiniz yazmasını ister. Bir gün sonra eseri bıraktığı gibidir… Eleştiri nedir?

İşte bizim sanata bakışımız böyle bizden anlamadığımız bilmediğimiz emeğini görmediğimiz eserler hakkında yorum istenmediği halde bizim zevkinize uymadığı için ağzımıza geleni söyleriz. Lakin yapıcı veya eksiklik için yardımcı olun denince çekilip bir köşeye kuyruğumuzu yalarız. Korkarız bir ucundan tutup düzeltme yapmaya. Aman bana kimse dokunmasın da…

Sanat Yönlü Eleştiri Nedir?

Sanat eserlerini yapan insanlar eleştiriye açıktır ve açık olmak zorundadır. Zira onları ileriye taşıyan budur. Lakin işten anlamayan insanlar ancak takoz görevi görürler. Övgüleri düzmece ve fanatizm koktuğu gibi yergileri de iğretidir. Neresinden tutsanız hangisi yapsanız açıkta kalırsınız.

Eleştiren insan olmak için o işle ilgili her şeyi en iyi şekilde bilmelisiniz. Tabi bu da yeterli değildir. Zira sanat dünyasının üstatları yıllarca birbirine eleştiri oklarını yağdırmıştır. Haklı olanı doğru söyleyeni biz tasdik edemeyiz. Ki o insanların bu işin hamurunu yapan pişirip fırınlayan kişilerdir. Onlar bile eleştiri yaparken hakkını verir ve sadece kendi pencerelerinden bakarak işlerler.

Eleştiri Örnekleri

Türk edebiyatında edebi eleştiri örnekleri Tanzimat döneminde verilmeye başlanmıştır. Bu dönemdeki eleştiri daha çok dil-eser üzerinedir. Namık Kemal’in ‘Lisan-i Osmani Hakkında Bazı Mülahazat Şamildir, Tahrib-i Harabat, Takip; Ziya Paşa’nın Şiir ve İnşa; Recaizade Mahmut Ekrem’in Zemzeme; Muallim Naci’nin Demdeme adlı eserleri ilk edebi eleştiri örnekleri olarak bilinir.

Tenkit etmek doğru yapılırsa niteliği artırır.

Çağın en büyük özelliği galiba bitmek bilmeyen eleştiri okları. Doğru düzgün işin ehli tarafından yapılmadığı için de hep yarım ve hep eksik. Sanatçıların geleceğine yön vermek yerine onları gömüp yeni adaylar arıyorlar. Hoşlarına gitmeyen popüler olmayan onları yansıtmayan eserler sırf bu yüzden pis bir ciğer oluverir…

Halbuki önce kendimizden başlasak şu herkesi yarattığımız terazinin kefesine kendimizi koyuversek zaten sorunlar çözülecek… Kendi kıymetimizi anlayıp empati ile anladığımız işlere kefen biçmek kaygısıyla…

Önce kendi ciğerimizi pir ve pak ederek diğerleri yargılama umuduyla… Bunları yapabilen insanlar zaten farkına vararak sınırlarını ve haddini bilecektir. Her insan her şeye ihtiyaç duyabilir fakat her işten anlayamaz… Bırakın herkes işini yapsın…

Eleştiri nedir? Tenkit nasıl yapılır? Detaylı video için tıklayınız.