Davranışçı yaklaşım ilkelerine göre Davranış öğrenme sonucu oluşan her türlü etkinliktir. Varlıkta davranış değişikliğini meydana getiren etmenler vardır. Aşağıda bu ana etkenlerden bahsettik.
Davranış yaklaşım temel hareket noktaları şunlardır.
1. Davranış içsel süreçler ile oluşur. Gözlemlenen davranış olduğu için ona yoğunlaşır
2.Beyin doğuştan boş bir levhadır.
3. Davranış dışsal olarak gözlemlenen performans olduğu için ona yoğunlaşır.
4.Soyut ve içsel süreçler gözlemlenmediği için konu dışına bırakılmıştır.
5.Bilimin konusu somut gözlemlenebilir süreçler ve sonuçları olmalıdır.
6.Yaşantı temel öğrenme şeklidir. Bütün davranışçı yaklaşım ilkeleri davranışı yaşantı içinde değiştirir.
7.Davranış değişikliğinde dıştan verilen pekiştireç önemlidir.
Davranışçı Yaklaşım ilkelerine göre 3 çeşit davranış vardır.
1. Doğuştan getirilenler davranışlar: içgüdü ve refleks
İçgüdü: Temel davranış olarak doğum ile aktarılan öğrenme gerektirmeyen davranışlardır. Canlılar türlerinin özelliklerini içgüdüsel şekilde aktarırlar. Örnek : Bir kuşun yumurtadan çıktıktan sonra uçmaya eğilimli olması ve belli gün sonunda uçması. Aynı şekilde: deniz kaplumbağalarının (karetta karetta) kumsalda yumurtadan çıktıktan sonra denize doğru koşmalarıdır.
Refleks: Davranışçı kuram bu tür davranışları organlar üzerindeki ani istemsiz davranış hareketleri olarak göstermişlerdir. Mesela: göze doğru bir cisim yaklaştırırsanız göz kapakları kapanır. Bu bir reflekstir.
2.Geçici Davranışlar: Uyarıcı etken maddeler nedeniyle sergilenen davranışlar: Alkol ve uyuşturucu gibi maddeler ile sergilenen davranışlardır. Davranışçı Yaklaşımda bu tür davranışlar geçici davranış değişikliği olarak ele alınır.
3. Sonradan Edinilen Davranışlar: Bunlar öğrenme yoluyla gerçekleşen ve istendik davranışlar ve istenmedik davranışlar olmak üzere ikiye ayrılır.
İstendik Davranışlar: Canlıda istenilen öğrenme sonucu hedeflenen davranışın oluşmasıdır. Mesela bir öğrenciye toplama öğretmek için kullanılan teknik ile öğrenmenin gerçekleşmesidir. Amaç öğrencinin toplama işlemini doğru şekilde yapmasıdır.
İstenmedik Davranışlar: Canlıda öğrenme sırasında istenmedik davranışlar da oluşabilir. Örnek olarak; okula temel öğrenme için giden öğrencinin çevreden küfür öğrenmesi.
Davranışçı yaklaşım ilkeleri ödül ceza sistemine bağlıdır. Klasik koşullanma, edimsel koşullanma, bağ kuramı, bitişiklik kuramı bunlardan davranışçı Yaklaşım İlkelerine bağlı ana kuramlardır.
Bu kuramların temeli birbiriyle bağlantılıdır. Temel amaç somut davranış değiştiğini belirgin hale getirmektir. Bunun için çeşitli yöntemler ile ödül ve ceza kullanılır.
Davranışçı kuram deyince aklımıza ilk başta Pavlov ve meşhur köpeği geldi. Davranışçı yaklaşımın üstadıdır. Ödül cezanın net ve sistemli düzensiz aşamaları ile varlık üzerinde en etkili değişimi yarattığı kuramdır. Dünya üzerinde en çok kullanılan sistemdir. Davranışçı Yaklaşım ilkel geri olması be baskıcı ve duygusuz olmamak nedeniyle bolca eleştiri almıştır.
Davranışçı Yaklaşım ilkelerine bağlı bir çok kuram bulunmaktadır. Biz bu yazımızda bazıları üzerinde duracağız.
Davranışçı Yaklaşım İlkesine Göre Davranış Nedir? Davranış Nasıl Oluşur?
Davranış nasıl oluşur: Davranış bir tepkidir.
Davranış nedir: Davranış 4 aşamada oluşur.
1-Uyaranlara ulaşan etkinin zihinde duyu organı ile fark edilmesidir. (Uyarıcı)
2- Uyarıcının gelen uyarıyı zihinde anlamlandırılır. (tepki)
3-Oluşturacak tepki değerlendirmesi yapılır. Verilecek tepki kararlaştırılır. (davranım)
4- Etkiye tepki verilir. Bu çok hızlı yapılır. Davranış o kadar hızlı yapılır ki etkiye saniye içinde tepki verilir. ( Koşullanma)
Örnek: 1-Biri size ‘geri zekalı’ olduğunuzu söyledi. 2-Duyu organınız onu bilinç merkezine taşıdı. Anlamdırdı. Kötü bir şey olduğuna karar verdi. Beyin-zihin onu değerlendirdi. 3-Sonra değerlendirme ile ‘geri zekalı’ kavramına verilecek cevabı onayladı. 4- Tepki meyvadan getirdi ve ‘ geri zekalı sensin’ dedi.
Basit biçimde insanın davranışı bu şekilde oluşur. Davranışçı yaklaşımda da etkiye- tepki ilkesi vardır. Genel tema davranış duyu organları ile ( 8 duyu vardır bakınız duyu organımız yazısı uzantısı aşağıdadır) alınır. Ve tepki verilir. Ama aşamaları 4 temel süreç ile gerçekleşir.
Davranışçı Yaklaşım İlkesine Göre Davranışçı Kuram
Davranışçı kuram genel ilkelerine yukarıda değindik. Davranışçı kuram birçok detayı bir çok sistemi içinde barındıran büyük bir sistemdir.
Davranışçı yaklaşım içeren davranışçı kuram temelli yaklaşımlar:
Klasik ( Tepkisel) Koşullanma:(Pavlov)
Bitişiklik Kuramı:(Watson,Guthrie)
Edimsel Koşullanma:(Skinner)
Bağ Kuramı (Bağlaşımcılık):(Thorndike)
( Bu başlıklar detayları ile uzun bir konu olduğu için ilerleyen yazılarımızda detayları ile işleyeceğiz.)
Bilişsel süreçleri içeren davranışçı kuramlar
İşaret öğrenme: ( Amaçlı Davranışçılık) zihinsel öğrenme olarak da ön plana çıkan öğrenmedir. Davranış biçimlerini etkileyen zihin gözlemlenemeyen süreçler içerir. Çevre zihnide öğrenme işaretleri oluşturur. Bu işaretler zihnide kendiliğinden vardır. Davranışçı Yaklaşım içinde davranışçı kuram E. C. Tolman geliştirmiştir.
Sosyal öğrenme: A. Bandura tarafından geliştirilen öğrenmedir.
İnsan davranışlarının çoğu dolaylı yaşantı ile oluşur. Bu öğrenmede temel ilke davranışın bebeklikten itibaren bilinçli ya da bilinçsiz olarak çevreden öğrenilmesidir. Gözlem yoluyla öğrenme de denir. Davranışçı kuram içinde popüler öğrenme biçimidir. Örnek davranış temellidir.
Davranışçı yaklaşım ile genel olarak davranışçı kuram ilkelerini ve savunucularını basit şekilde inceledik. İnsan davranışı belli aşamalarda belli standartlarda birçok bileşene bağlıdır. Bunların özellikle klasik koşullanma içerisinde birçok etken vardır. İlerleyen zamanlarda bu konuları ele alacağız. Konu anlatımı videosu için tıklayınız.
